Aşılamanın Önemi ve Aşılama Programları – Evinizde Eğitim
Yeni doğan yavrularda ilk 3 gün anne sütünün önemi oldukça fazladır.
Yeni doğan minik dostlarımız doğumdan hemen sonra dış dünyada onlar için hayati risk oluşturabilecek enfeksiyon etkenleriyle karşı karşıya kalabilirler. Savunma sistemleri (İmmun sistem) henüz tam olarak gelişmemiş yavrular anne plesantası ve doğum sonrası ilk 3 günde emdikleri kolostrum (ağız sütü) adını verdiğimiz yoğun anne sütünden aldıkları maternal antikorlar sayesinde ilk savunma sistemlerini pasif olarak oluştururlar. Bu yoğun savunma hücrelerini içeren anne sütünden emmemiş olan yavruların yaşama şansları yarı yarıya düşebilmektedir. Anneden alınan maternal antikorların etkisi ilk 6-7 haftada azalarak sürer. Bu sürenin sonunda minik dostlarımız tekrar enfeksiyonlara karşı açık hale gelecektir.
Köpek yavruları 6 haftalıkken, kedi yavruları 8 haftalıkken aşılama programları başlamalıdır.
Bu belirtilen sürelerden önce yapılan aşılamalar iki sebepten dolayı geçerlilik kazanmamaktadır. Birincisi anneden alınan maternal antikorlar belirtilen sürelerden önce vücutta yoğun olduğundan aşılamayla verilen antijenleri nötralize edecektir. Bir diğer sebep ise bu süreçten önce bağışıklık sistemleri tam olarak gelişmeyen yavrulardan aşılamayla yeterli yanıt alınmayacak olmasıdır. Aşılama programının bu bilgiler doğrultusunda doğru zamanda başlatılması ve uygun periyotlarda yapılması alınacak immun yanıt verimi açısından son derece önemlidir.
Anneden ayrılma süresi minimum 6-8 haftalık olan köpek ve kedi yavrularına öncelikle yeni ortamlarına alışarak üzerlerindeki stresi atmaları için 1 hafta süre tanınmalıdır. Anneden ayrılmak ve ortam değişikliği minik dostlarımız için yeterince büyük bir stres nedenidir. Stres, bağışıklık sistemini düşüreceğinden hemen sahiplenir sahiplenmez ilk günden aşılama yapmak bu nedenle doğru bir seçim olmayacaktır. Bu şekilde hatalı bir başlangıç hem ufaklığı sarsacaktır hem de ilk günlerde sizler için birlikteliğin zor başlaması anlamına gelecektir.
Doğru bir başlangıç için sahiplenmiş olduğunuz yeni dostunuzu bir veteriner hekim muayenesinden geçirerek sağlık durumuyla ilgili bilgi edinmek, bakımı ve beslenmesiyle ilgili ayrıntılı bilgi almak ilk adımınız olmalıdır.
Yeni ortamına alışması ve stresini atması için verilecek 1 haftalık süreç içinde parazit tedavileri tamamlanarak aşılama programı öncesi avantaj sağlanacaktır. İç ve dış parazit tedavileri yapılmadan aşılama programına geçilmesi hatalı bir başlangıç olacaktır ve bu durum aşılama programından alınacak verimin oldukça düşük seviyelerde kalmasına neden olabilmektedir.
İç ve dış parazit tedavisi tamamlanmış ve 1 hafta içinde yeni ortamını benimseyerek streslerinden arınmış olan dostumuz yapılan kontrol muayenesinde sağlıklı görünüyorsa aşılama programı veteriner hekiminiz tarafından başlatılır. Aşılama programlarındaki ortak amaç bölgede bulunan ve dostlarımız için hayati riskler taşıyan enfeksiyonların belirlenmesi, belirlenen enfeksiyonlara ait antijenlerin doğru periyotlarda ve doğru dozlarda verilerek optimum bağışıklığın (istenilen antikor titresinin) oluşturulmasıdır.
İlk aşılamalarda, ilk kez bir antijenle karşılaşacak olan minik dostlarımızın savunma sistemleri bu zayıflatılmış antijenlerle mücadele içine girecektir. Bu süre içinde vücut ısıları artacak, halsizlik, durgunluk ve iştahsızlık gibi semptomlar belirecektir. Bu değişimler aşılama sonrası fizyolojiktir ve sadece minik dostlarımızın istirahat etmesi yeterli olacaktır. Ancak bağışıklık sistemi düşük olan yavrularda vücut ısısı fazla yükselebilir ve bu süreç biraz daha uzun sürdüğünde veteriner hekim durumu değerlendirerek gerekirse vücut ısısını düşürmek için ateş düşürücü bir ilaç veya mukavemet gücünü arttırmak için vitamin takviyesi kullanabilir. Bu gibi durumlarda hekime danışmadan asla ateş düşürücü ilaç kullanılmamalıdır. Özellikle kedi ve köpeklerde aspirin ve benzeri ilaçların tedavi indeksi dar olup hasta sahipleri tarafından gelişigüzel kullanılması sonucu zehirlenerek gelen vaka sayısı oldukça fazladır.
İlk aşısı yapılmış olan dostumuzda immun yanıt 1 hafta içinde oluşarak antikorlar kan dolaşımında görülmeye başlar.
Antikor seviyesi 2 hafta içinde en üst seviyeye ulaşmış olur. Ancak bu ilk aşılamayla oluşan antikorların ömrü kısadır ve 3 hafta sonrasında azalmaya başlayarak yok olurlar. Aşının ikinci dozu birinci aşıdan 3 hafta sonra (21 gün) yapılmazsa ilk aşının koruyucu özelliği olmadığını bilmenizi isteriz. Hasta sahiplerinin yaptığı en büyük hatalardan biri ilk aşının yeterli olduğunun sanılarak 2. tekrarlarının önemsenmemesi veya ilk aşılamalardan sonra ufaklıkların dışarıya çıkarılmasıdır. İlk aşılar her zaman tanımlayıcı aşılardır ve oluşan bağışıklık kısa sürelidir. Ancak aşıların 2. tekrarlarından sonra istenilen seviyede koruyucu antikor ve kalıcı bağışıklık oluşmaktadır.
Bir diğer hata ise minik dostunu dışarı çıkarmakta sabırsızlanan hasta sahiplerinin yoğun aşılama periyotlarına sokmak istemeleridir. İki aşıyı aynı anda yaptırmak veya çok kısa periyotlarla aşı yaptırmanın sağlıklı bir bağışıklık sağlamayacağını ve dostumuzu yoracağını bilmelisiniz. Bağışıklık sisteminden istenilen verimin alınması için aşılama periyotları çok önemlidir. Farklı iki aşı arası minimum 7-10 gün olabilmektedir. Aynı iki aşı arası 21 günlük periyotlarla belirlenmelidir. Bilinçli bir evcil hayvan sahibi olarak bu periyotlara dikkat ederken aynı anda birden fazla aşı yapılmasına izin verilmemelidir.
Başlangıçtaki periyodik aşılama programıyla minik dostumuzun koruyucu antikor titresini belli seviyeye getirerek 1 sene boyunca enfeksiyonlara karşı kapalı olmasını sağlarız. Bundan sonra her sene tekrarlanan aşılarla hatırlatma yapılarak antikor titresi belli seviyelerde tutulmalıdır.
Veteriner hekiminizden minik dostlarımız için viral enfeksiyon riskleri hakkında bilgi edinmeli ve üzücü sonuçlarıyla karşılaşmamak için aşı programı tamamlanmadan dışarı çıkarmamalı veya riskli bölgelerde bulunmalarına izin vermemelisiniz.
Aşılama programı boyunca bu süre kapalı sistem olarak evde geçer ve her iki taraf için de biraz can sıkıcı olabilmektedir. Ancak aşı programı sağlıklı bir şekilde tamamlandıktan sonra hekiminizin onayıyla korkmadan minik dostumuzun patilerini dışarıda koşmak üzere serbest bırakabilirsiniz.
Sonuç olarak aşılama programları sırasında dikkat edilmesi gerekenler:
- Veteriner hekim bölgesindeki mevcut enfeksiyon risklerini iyi bilmeli ve risklere göre aşı programı oluşturmalı,
- Aşılar mutlaka muayene yapıldıktan, dostumuzun sağlıklı olduğu tespit edildikten sonra doğru dozda ve uygun yöntemlerle yapılmalı,
- Köpeklerde 6 haftalıktan sonra, kedilerde 8 haftalıktan sonra aşı yapılmalı
- Minik dostlarımız pet shoptan veya anne altından alınır alınmaz stresliyken aşılanmamalı
- Aşı programına başlamadan önce mutlaka iç ve dış parazit tedavileri tamamlanmış olmalı
- İki farklı aşı aralığı minimum 7 gün, optimum 10 gün olmalı
- İki aynı aşı aralığı 21 gün (3 hafta) olmalı
- Aynı anda birden fazla aşı yapılmamasına azami dikkat edilmeli
- Aşı programı sonuçlanmadan ufaklıklar dışarı çıkarılmamalı, taşıyıcı olabilecek diğer dostlarla veya insanlarla kontak kurmamalı
- Başlangıçtaki periyodik aşılama tarihlerine mutlak uyulmalı ve senelik tekrarlar düzenli yapılmalı
- Ve dostlarımızın parazit uygulamaları 3 aylık periyotlarda veteriner hekim kontrolünde tekrarlanmalıdır.
